Nghiên cứu chiết tách, làm giàu và tinh chế các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực dược phẩm và y học hiện đại. Các hợp chất thiên nhiên có thể được chiết tách từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm thực vật, động vật, vi khuẩn và nấm. Một số hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học quan trọng bao gồm:
- Alkaloid: Alkaloid là một loại hợp chất hữu cơ được tìm thấy trong nhiều loại thực vật và động vật. Các alkaloid có hoạt tính sinh học như morfin, codein, quinin và caffeine được sử dụng trong y học để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.
- Flavonoid: Flavonoid là một nhóm hợp chất có hoạt tính chống oxy hóa và kháng viêm, được tìm thấy trong nhiều loại thực vật. Các flavonoid có hoạt tính sinh học như quercetin, kaempferol và apigenin …
- Terpenoid: Terpenoid là một nhóm hợp chất có hoạt tính sinh học được tìm thấy trong nhiều loại thực vật và động vật. Các terpenoid có hoạt tính sinh học như carotenoid, limonene, pinene …
- Saponin: Saponin là một loại hợp chất có hoạt tính kháng khuẩn và kháng viêm, được tìm thấy trong nhiều loại thực vật. Các saponin có hoạt tính sinh học như ginsenoside và saikosaponin được sử dụng trong y học để hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh lý.
Trên thị trường hiện nay hầu hết các nguyên liệu dược đều được nhập từ nước ngoài trong đó phần lớn là từ Trung Quốc. Việt Nam là đất nước có thảm thực vật bản địa đa dạng với nhiều nguồn dược liệu quý, có nhiều tác dụng chữa bệnh. Xong phần lớn dược liệu sau thu hái chỉ được phơi khô, thái phiến, nấu cao tổng dạng lỏng, đặc, khô hoặc chiết tách dưới dạng một số hoạt chất dạng thô, chưa đạt tiêu chuẩn làm nguyên liệu cho các sản phẩm Dược mỹ phẩm. Các nguyên liệu dạng thô này thường được xuất sang các nước phát triển khác với giá thành rẻ để làm giàu hay tinh chế tạo các hợp chất có tác dụng sinh học rồi sau đó được nhập lại với giá khá đắt. Các phương pháp chiết tách, làm giàu và tinh chế các hợp chất thiên nhiên có hoạt tính sinh học bao gồm chiết tách đơn giản, sắc ký (sắc ký lớp mỏng (TLC), sắc ký cột (CC) sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC), sắc ký khí (GC)…) và tinh chế. Các phương pháp này giúp tách các hợp chất có hoạt tính sinh học từ nguồn tự nhiên và làm giàu chúng để có thể sử dụng trong y học và dược phẩm.
Như vậy việc tách chất, làm giàu các hợp chất hay tinh chế các chất có hoạt tính tốt từ nguồn thực vật trở thành một lĩnh vực tiềm năng, tận dụng tối đa được nguồn thực vật bản địa, làm chủ các nguyên liệu dược, hạn chế sự phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, từ đó nâng cao giá trị cây dược liệu Việt Nam.