Góp ý vào dự thảo báo cáo chính trị Đại hội XIV của Đảng tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Nội kiến nghị, cần xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo, nhất là trong lĩnh vực công nghệ sinh học, nông nghiệp chính xác, nông nghiệp thông minh.
Đánh giá rất cao sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, trực tiếp là Bộ Chính trị và Ban Bí thư, cùng sự chuẩn bị công phu, nghiêm túc, khoa học của Tổ xây dựng văn kiện trong việc soạn thảo Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng, GS.TS Nguyễn Thị Lan cho rằng, Dự thảo Báo cáo chính trị lần này được chuẩn bị hết sức bài bản, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, tầm nhìn chiến lược và tư duy đổi mới của Đảng. Kết cấu chặt chẽ, nội dung toàn diện, phản ánh khách quan, sâu sắc tình hình đất nước sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và 40 năm đổi mới.
Báo cáo vừa kế thừa những thành tựu, kinh nghiệm quý báu của các kỳ Đại hội trước, vừa bổ sung, phát triển nhiều nội dung mới, phù hợp với yêu cầu và bối cảnh phát triển của giai đoạn hiện nay.
Điểm nổi bật của báo cáo lần này là tinh thần đổi mới và khát vọng phát triển. Báo cáo xác định rõ định hướng phát triển nhanh, bền vững trên nền tảng khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; gắn với mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức.
Đồng thời, báo cáo khẳng định con người là trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển, coi trọng công bằng, an sinh xã hội; nhấn mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng hiệu quả hơn.
Ngoài ra, báo cáo cũng chú trọng phát triển vùng, liên kết vùng, mở rộng đối ngoại độc lập, tự chủ, hợp tác và hội nhập, qua đó nâng cao uy tín, vị thế quốc tế của Việt Nam.
Đóng góp thêm cho phần nhiệm vụ trọng tâm và đột phá chiến lược của báo cáo, GS.TS Nguyễn Thị Lan cho rằng, cần làm rõ hơn nội hàm của đột phá về thể chế, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, bởi thể chế chính là khung pháp lý định hình mọi hoạt động phát triển. Khi nền kinh tế vận hành theo mô hình số, dữ liệu và công nghệ trở thành nguồn lực mới, thì thể chế cũng cần đổi mới linh hoạt, minh bạch và thích ứng nhanh với thực tiễn.
Thứ hai, bổ sung định hướng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, tăng cường liên kết Nhà nước – doanh nghiệp – viện, trường, nhằm phát huy tối đa nguồn lực trong nước, biến tri thức và sáng tạo thành sức mạnh cạnh tranh.
Thứ ba, nhấn mạnh thêm yếu tố văn hóa và con người trong các đột phá chiến lược, coi đây là nền tảng tinh thần và nguồn lực nội sinh cho phát triển bền vững.
Thứ tư, xem xét bổ sung định hướng phát triển vùng trọng điểm, kinh tế biển, và bảo đảm an ninh phi truyền thống (năng lượng, an ninh mạng, nguồn nước, môi trường) – những vấn đề đang nổi lên toàn cầu, có tác động trực tiếp đến ổn định và phát triển quốc gia.
Về đối ngoại và hội nhập quốc tế, theo GS.TS Nguyễn Thị Lan, báo cáo chính trị đã thể hiện rõ tinh thần của Nghị quyết 59 và các nghị quyết quan trọng khác của Bộ Chính trị, khi xác định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, hiệu quả; đồng thời phát huy đồng bộ giữa đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân và đối ngoại quốc phòng – an ninh. Báo cáo thể hiện tinh thần chủ động, sáng tạo trong đối ngoại, chuyển từ “tham gia tích cực” sang “chủ động dẫn dắt, đề xuất sáng kiến”, phù hợp với vị thế và uy tín ngày càng cao của Việt Nam trên trường quốc tế.
Chương trình hành động cũng đã cụ thể hóa khá rõ các chủ trương này, với nhiều nhiệm vụ thiết thực như nâng tầm đối ngoại đa phương, mở rộng hợp tác quốc tế về kinh tế, khoa học – công nghệ, giáo dục, năng lượng xanh và chuyển đổi số. Đây là hướng đi đúng, thể hiện tầm nhìn chiến lược và tính chủ động của Đảng trong bối cảnh mới.
Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đề xuất làm rõ hơn vai trò của đối ngoại kinh tế, nhất là trong phục hồi và chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Hiện báo cáo mới nêu chung về hội nhập kinh tế quốc tế, trong khi cần nhấn mạnh hơn vai trò của các FTA thế hệ mới, xúc tiến đầu tư, mở rộng thị trường, thu hút nguồn lực cho chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Đây là động lực quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
Bổ sung nội dung về ngoại giao khoa học – công nghệ và năng lượng xanh. Báo cáo đã có định hướng, song chưa nêu rõ trọng tâm này, trong khi đây là xu hướng hợp tác quốc tế tất yếu, giúp Việt Nam nâng cao năng lực nội sinh, tiếp cận công nghệ mới và phát triển kinh tế tri thức.
Nhấn mạnh hơn vai trò của ngoại giao văn hóa và sức mạnh mềm quốc gia. Văn hóa là cầu nối hiệu quả để quảng bá hình ảnh đất nước thân thiện, sáng tạo và trách nhiệm, góp phần xây dựng thương hiệu quốc gia và tạo dựng niềm tin quốc tế.
Cuối cùng, làm rõ hơn vai trò của đối ngoại nhân dân và ngoại giao số. Báo cáo có nêu đối ngoại nhân dân, song chưa đề cập đến ngoại giao số, một kênh ngoại giao mới đang ngày càng quan trọng trong tăng cường truyền thông đối ngoại, kết nối, lan tỏa thông tin và tạo đồng thuận quốc tế trong thời đại công nghệ số.
Đối với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Báo cáo chính trị đã quán triệt khá đầy đủ tinh thần của Nghị quyết 57 và các nghị quyết liên quan của Bộ Chính trị, khi xác định khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trong những động lực trọng tâm cho phát triển nhanh và bền vững. Báo cáo đã nêu rõ các định hướng lớn như phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng số, doanh nghiệp công nghệ, kinh tế số và xã hội số, thể hiện tầm nhìn đúng đắn, hiện đại, phù hợp xu thế phát triển.
Chương trình hành động cũng đã cụ thể hóa những chủ trương này bằng nhiều nhiệm vụ quan trọng, như hoàn thiện thể chế, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy khởi nghiệp công nghệ, bảo đảm an toàn, an ninh mạng và tăng cường hợp tác quốc tế về khoa học – công nghệ. Đây là cách tiếp cận rất thiết thực, thể hiện tinh thần quyết liệt trong tổ chức thực hiện.
GS.TS Nguyễn Thị Lan đề xuất nên xem xét xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh để khuyến khích đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo, qua đó huy động hiệu quả hơn nguồn lực từ Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội, nhấn mạnh hơn định hướng phát triển lĩnh vực công nghệ sinh học, nông nghiệp chính xác, nông nghiệp thông minh.
Bổ sung rõ hơn nội dung về bảo vệ dữ liệu, an ninh công nghệ và chủ quyền số, vì đây là vấn đề rất quan trọng, mang tính sống còn trong phát triển bền vững kỷ nguyên số.
Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về công nghệ cao, năng lượng xanh, trí tuệ nhân tạo, đồng thời tăng cường liên kết giữa Nhà nước – doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường đại học để hình thành năng lực đổi mới sáng tạo bền vững, có chiều sâu.
